Eregalerij: werk van cursisten

Elze Boshart: Stadslandbouw: Utopia van de koude grond?

 

Het klinkt allemaal heel idyllisch: stadslandbouw is het nieuwe tovermiddel om mensen met elkaar in contact te brengen én en passant de verbinding met voedsel op te krikken. Bovendien zorgt het verbouwen van voedsel in en rond de stad voor frisse lucht, verkoeling in de steenwoestijn en vermindering van voedselkilometers. Daklozen en verslaafden werken gebroederlijk zij aan zij met bijstandsmoeders –al dan niet met hoofddoek- en kinderen oogsten hun eigen tomaten, die ze met blije gezichtjes oppeuzelen als waren ze marsrepen. Standslandbouw verschijnt, verschraling en verruwing verdwijnt. Simsalabim. Of toch niet helemaal?

 

Voor mensen die de jaren zeventig bewust hebben meegemaakt klinkt er veel bekends door in het mantra van de idealisten die een paar jaar geleden begonnen met groententuinen aanleggen in en rond de grote Nederlandse steden. ‘Terug naar de natuur en weet wat je eet!’ De trend waaide over uit Canada en de Verenigde Staten, waar mensen creatieve oplossingen uitproberen om de voedselarmoede in grote steden te keren.

 

Voedselwoestijn

In de arme wijken van Chicago, Washinton D.C., New Orleans en andere Amerikaanse steden zijn verse groenten en fruit zeldzaam geworden. Mensen eten nog bijna uitsluitend voorverpakt en voorgekookt –je zou bijna zeggen voorgekauwd- voedsel dat de naam voeding eigenlijk niet zou mogen dragen. Een van de manieren om daar verandering in aan te brengen is het ter plekke kweken van groenten. Urban Farming is hot & happening en de projecten zijn even kleurrijk als de gewassen die ze voortbrengen. Van eenvoudige wijkmoestuinen tot complete fabriekshallen waar met afval uit de buurt compost wordt gemaakt en warmte wordt gewonnen en waar gestapelde bakken het gebrek aan ruimte op de grond moeten goedmaken.

 

Dicht bij huis

In ons land schieten de zelfgekweekte boontjes in alle grote steden en ook in een aantal kleinere als paddenstoelen uit de grond. Econoom Jan Willem van der Schans ziet grote kansen voor de ontwikkeling van duurzame stadslandbouw in Nederland, nu veel bouwterreinen door de financiële crisis langer braak liggen. Een echte noodzaak om in de stad eten te verbouwen is er trouwens in ons land niet, omdat het platteland hier nooit ver weg is. ‘Maar ik zie dat men zich zorgen maakt over de duurzaamheid van ons voedselsysteem. Het moet milieuvriendelijker, meer seizoensgebonden en het liefst bij boeren in de buurt vandaan komen,’ zei hij begin 2012 in een interview met Trouw. Zelf is van der Schans actief bij Eetbaar Rotterdam. ‘Als voedsel dichter bij huis groeit, krijgen de stadsbewoners de mogelijkheid het voedselproductieproces te zien en te ervaren en dat draagt bij aan een gezonde en duurzame samenleving.’

 

Verbinding met ons voedsel

Een politiek pleitbezorger van de stadslandbouw is Tweede Kamerlid Esther Ouwehand van de Partij voor de Dieren. Zij ziet de opkomst van initiatieven om dichtbij huis groenten en fruit te gaan telen als mooie ontwikkeling. ‘Het grootste belang van stadslandbouw is volgens mij dat het helpt om de verbinding van de burger met zijn voedsel te herstellen. Super leerzaam om te ervaren hoe lang het duurt voordat je een stronkje broccoli hebt, want het groeit natuurlijk niet helemaal vanzelf. En merken dat je er moeite voor moet doen, dat zijn we een beetje kwijtgeraakt met z’n allen. Je ziet de laatste jaren dat mensen meer en meer gaan merken dat er iets mist wanneer je al je eten in de supermarkt koopt.’  Als bijkomend voordeel noemt Ouwehand het contact tussen mensen: ‘In wijken waar mensen langs elkaar heen leven draagt het samen verzorgen van een stukje grond bij aan de sociale samenhang. Vooral voor mensen zonder tuintjes is het echt een verrijking om elkaar te ontmoeten tussen de slaplantjes.’

 

Belevingslandbouw

Klinkt allemaal prachtig, maar draagt stadslandbouw ook echt bij aan de voedselvoorziening? Jan van Arragon, eigenheimer onder de groententelers en trekker van de Zutphense Pluktuin kan er kort over zijn: ‘Nee, absoluut niet. De opbrengsten van die kleine projecten zijn veel te laag. Als je echt duurzame stadslandbouw wilt opzetten, dan moet dat behoorlijk grootschalig, op professionele wijze en met de modernste machines. Wel dichtbij de stad, om het vervoer zo kort mogelijk te houden. Dat kan, ik doe dat zelf nu al zeven jaar, zonder gebruik van vervuilde dierlijke mest.‘

Van Arragon vindt de hippe stadslandbouw trouwens wel sympathiek en zinvol, hij noemt het belevingslandbouw: ‘Het gaat om educatie en ontspanning. Stadsmensen zijn de hele week binnen en gaan dan in het weekend in zo’n tuin werken. Prima, zo komen ze weer in contact met de aarde en de kinderen leren dat eten buiten groeit. En verder zie ik het vooral als een manier om mensen bezig te houden die anders niets te doen hebben.’ Daarmee doelt hij op mensen met een verslaving of psychische problemen.

 

Doorgeslagen trend

Waar deze tuinder van gaat steigeren zijn projecten waarin kantoorgebouwen en bedrijfshallen worden omgebouwd voor groententeelt. ‘Dat is zo milieuonvriendelijk, met duurzaamheid heeft het niets te maken. Volgens mij is dat alleen maar bedoeld om ons te laten wennen aan megastallen, zodat we gaan denken dat het normaal is dat voedsel uit hermetisch gesloten gebouwen komt.’

Ook Esther Ouwehand ziet ontwikkelingen in de stadslandbouw waar zij niet blij mee is. ‘Sommige wethouders zien het als een leuk speledingetje, om goede sier mee te maken dus. En her en der duiken projectontwikkelaars er bovenop om een duurzaam groen randje aan de stedenbouw toe te voegen. Dat is jammer, want de kracht zit ‘m er nu juist in dat telers en eters niet te ver van elkaar af staan.’

 

Duurzame vruchten

Het is nog te vroeg om te kunnen zeggen wat stadslandbouw op den duur gaat opleveren. Over een jaar of tien zien we wel of van al dit blije groen ook de duurzame vruchten geplukt gaan worden. Een tovermiddel zal het niet blijken te zijn. Maar als de opkomst van stadslandbouw het verlangen naar duurzaam, eerlijk voedsel stimuleert is dat al mooi meegenomen.

 

Elze Boshart, www.eerlijketafel.nl

_________________________________________________________________

Op internet is veel te vinden over stadslandbouw. Hier een kleine selectie.

* Voedselwoestijnen: www.dailyfinance.com/2012/04/04/food-deserts-where-have-all-the-inner-city-grocery-stores-gone/

* Jan Willem van der Schans: www.foodlog.nl/artikel/jan_willem_van_der_schans_ruimtelijke_ordening_nederland_loopt_achter/

* Esther Ouwehand en Partij voor de Dieren: www.partijvoordedieren.nl/recent/news/i/6065

* Jan van Arragon: bioakker.nl/

Op 17 maart 2025 start een nieuwe cursus culinair/wijnschrijven. Intensieve, persoonlijke begeleiding op je eigen niveau en helemaal op maat, gericht op jouw doelen. Klik hier voor informatie.