Smaakvertellingen

Maak van je kind een lekkerbek! Eetproblemen uit de weg

Gek kunnen ze je maken, als ouder: kinderen die niet willen eten. Hoe komt dat en wat kun je eraan doen?

 

Begrip: de zaken op een rij

De mens is een omnivoor. Volgens E.P. Köster, emeritus professor psychologie van het voedingsgedrag, zorgt dat ervoor dat hij weliswaar ‘alles’ kan eten, maar dat hij dat heel voorzichtig aanpakt, aangezien er in de natuur onder dat alles heel wat zit dat giftig kan zijn. Een enkel hapje proberen en dan afwachten of je ziek wordt is de beste strategie. Dat zit zó ingebakken in onze soort – noem het instinct – dat nieuwe smaken walging oproepen als je er meteen veel van eet. ‘Je bord leeg’ is dus bij iets nieuws een puike manier om de betreffende smaak voor tijden in de categorie afschuwelijk in te delen.

 

Nee!

Vaak gaat het lange tijd goed. Vaders scheppen tegen elkaar op: “Die van mij lust alles, olijven, artisjok, asperges!” En opeens komt de klad erin. Waarom? Het kind heeft een nieuw speeltje gevonden: het woordje ‘nee’.

Peuters spelen met eten en eten soms weinig, of blieven niet meer dan een hapje van iets nieuws. Niks aan de hand, ware het niet dat ouders – en dan toch nog altijd vaker de moeders – bang worden. ‘Het kind moet toch groeien!’ Maar kinderen groeien niet van eten. Kinderen groeien door hormonen, die door het lichaam zelf aangemaakt worden, onafhankelijk van de voeding. Al eten ze een hele week niet, dan groeien ze toch. En met die ‘essentiële voedingsstoffen’ loopt het ook wel los. Zeker aangezien geen kind het volhoudt om een week niet te eten. Maar is er eenmaal een conflict, dan heb je een probleem. Een kind dat alleen nog gekookte wortels wil, of uitsluitend boterhammen met hagelslag, krijgt bepaalde belangrijke dingen niet binnen.

 

Belonen en straffen

Niet eten en niet slapen zijn de effectiefste methodes voor een kind om dwars te liggen. Je krijgt er gegarandeerd je ouders mee de kast op. En dus zoeken papa’s en mama’s naar manieren om voeding naar binnen te organiseren. Een simpele is afleiden, gevolgd door bedelen, ‘ach toe, doe het nou voor mij.’ Of ‘en nu een hapje voor papa!’

De volgende stap is straffen en belonen: als je je bord (niet) leegeet, krijg je (g)een toetje. Heel slecht, volgens Köster. Je geeft daarmee toe dat het eten op het bord vies is.

De weigering bestrijden met argumenten, zoals uitleggen dat iets gezond is, werkt al helemaal niet. Ook daarmee bevestig je dat het niet lekker smaakt.

 

Lekker!

De mens wordt geboren met een duidelijk smaakvoorkeur voor zoet en een afkeer van bitter, en niet veel meer. Er zijn aanwijzingen dat het eten van de moeder al voor de geboorte en daarna, als ze borstvoeding geeft, van invloed is op de voorkeuren van het kind. Verder is alle voorkeur daarna aangeleerd. En van de afkeer van bitter komen de meeste mensen nog af ook, het vaakst rond de puberteit, zeker als dat bitter in gezelschap is van zoet (Campari!) of zout.

Voorkeuren, wat is lekker en wat niet, ontstaan onder invloed van verschillende factoren. Wat papa en mama zelf graag eten speelt een grote rol. Schaarste is een andere. Geef iets alleen af en toe of, beter, bij uitzondering (patat, cola of snoep bijvoorbeeld) en het wordt er alleen maar lekkerder van. Het idee dat een kind ‘er niet aan went’ door het maar zelden te geven heeft dus een averechts effect. Dat zal helaas ook werken op alle goedbedoelde adviezen om zoutloos of zoutarm te koken: zoute cup-a-soup of chips worden na een jeugd van natriumbeperking niet als te zout ervaren, maar juist als geweldig lekker.

Je kunt schaarste wel als een wapen hanteren om iets lekker te maken: één hapje aanbieden van het grotemenseneten. ‘Maar meer niet, hoor!’ Ook imitatie van anderen, ouders, grotere broers of zussen, is belangrijk bij het leren eten van nieuwe dingen. Als kinderen naar de kinderopvang of school gaan, komen daar hun leeftijdgenootjes bij. Als ze al van spruitjes hielden, is dat snel voorbij: de al dan niet aanwezige bitterheid (hangt sterk van de beriding af) wordt van kind op kind doorverteld.

 

Genoeg

Een bord moeten leeg eten is geen goed idee. Doorgaans voelen kinderen zelf haarfijn aan hoeveel ze nodig hebben. Het gevaar van overgewicht is groter dan dat ze te weinig binnenkrijgen. Uit de ABCD-studie, een gezamenlijk project van de GGD en AMC, in samenwerking met het VUmc en de Universiteit van Tilburg, kwam naar voren dat veel ouders hun te dikke kinderen niet als te dik zien. Dat geldt vooral als de ouders zelf overgewicht hebben.

Micha de Winter, hoogleraar pedagogiek, vertelde onlangs in de NRC nog voorstander te zijn van het dwingen tot eten. Heel jammer en niet verantwoord, vindt Stefan Kleintjes, lactatiekundige-kinderdiëtist en schrijver van Eten voor de Kleintjes. “De hoeveelheid en smaak van voedsel mag nooit onderwerp van disciplinering zijn. Eten -jezelf voeden-, is een eerste en uitermate individuele levensbehoefte. Vergelijk het met ademen, zien, horen. Als je daar door jou gewenst gedrag mee afdwingt, draag je niet bij tot de ontwikkeling van zelfstandigheid en creëer je eetstoornissen zoals anorexia en obesitas.”

 

Appelmoesval

Apart koken voor de kinderen zou niet nodig moeten zijn (na de overgangsperiode van melk naar vaste voeding). Natuurlijk is het zo dat er dingen zijn die een kind niet lust – meestal groente. Soms is dat tijdelijk, soms duurt het langer. Trap niet in de val om appelmoes naast, in plaats van of door het eten te doen. Appelmoes is een verkapte vorm van suiker –  je maakt dus gewoon al het eten zoet. Dat is ongezond en je kind went nooit aan gewone smaken.

 

Rapley-methode

De laatste jaren rukt de ‘methode Rapley’ op. Volgens Gill Rapley kun je zeer kleine kinderen niet (alleen) gepureerde hapjes geven, maar juist vast voedsel, in stukken en stukjes. Daarmee spelen ze, ze sabbelen erop en leren zo nieuwe smaken en texturen kennen. Het speelt in op de natuurlijke behoefte van baby’s om te onderzoeken.

 

Kortom, wat wel?

Het belangrijkste advies is: laat je niet opjutten als ouder. Bied aan, laat proeven, maar dring niet op. Raak niet in paniek als kinderen weinig of eenzijdig eten, zelfs een paar dagen achter elkaar.

Eet aan tafel, nooit met een bord op schoot voor de tv, en neem, zeker bij kleintjes, de tijd. Laat ze kliederen en rotzooien. Geef ze, zonodig geprakt, hetzelfde als je zelf eet of laat ze hapjes proeven; als ze zien dat jij het ook eet is dat aantrekkelijk. Zelfbereide maaltijden en hapjes zijn altijd beter, mits je je als koker goed informeert over wat het grut mag en aankan. Gebruik potjes alleen als noodoplossing.

Betrek als dat lukt de kinderen bij de keuze en de bereiding van de maaltijd.

Aandacht voor het eten op een leuke manier helpt. Volkskeukenschrijfster Tallina van den Hoed doet spelletjes zoals de kinderen blinddoeken en ze allerlei verschillende hapjes te geven. Raden! “Zo bleek dat dochter ab-so-luut geen satésaus lust en zoon geen witlof. Maar de rest ging er best in. En ze zeiden eerlijk wat ze ervan vonden, dat vond ik nog het coolst.”

 

Boeken en websites

Als basisboek is de aanrader Stefan Kleintjes’ Eten voor de Kleintjes (waarvan in mei bij Kosmos een compleet nieuwe uitgave verschijnt met als ondertitel Kleintjes 0-4 jaar leren zelf eten).

Marjolein de Vlaam beschrijft in haar boek Wereldeters (eigen uitgave, www.wereldeters.nl) hoe ze haar (iets oudere) kinderen aan het eten kreeg door aan elk gerecht een verhaal te koppelen, spannend en exotisch. Iets vergelijkbaars deden Laura Emmelkamp en Scato van Opstall met Keet Smakelijk (eigen uitgave, www.keetsmakelijk.nl). Zij maakten daarbij nog een apart boekje voor de allerkleinsten, het Peuter Soepboek.

Ook voor de allerkleinsten is Samen aan tafel van Gees van Asperen (eigen uitgave, www.babycooking.nl), dat recepten bevat die tegelijk voor ouders en (met minimale aanpassingen) voor baby’s en peuters geschikt zijn. Van Asperen geeft ook workshops.

De website www.babyendreumeseetfestijn.nl is een instructieve, smakelijke site van vegetariër Annemieke Dubbeldeman.

Het Voedingscentrum geeft met folders, workshops en via www.voedingscentrum.nl adviezen voor alle ontwikkelingsfases van kinderen. Het is wel erg vanuit een dieetstandpunt geschreven, veel plezier straalt er niet vanaf. En goedbeschouwd lopen de aanbevelingen parallel met die voor grotere kinderen en volwassenen. Iets als een opvoeding als lekkerbek komt er niet in voor.

Op internet valt op hoezeer diëtisten de dienst uitmaken als het om kindereten gaat. Binnen de kortste keren gaat het weer over gezondheid en het risico op overgewicht; pret met eten komt steevast op de tweede plaats. De eerder genoemde boeken zijn een stuk vrolijker.

 

Kindermenu’s in restaurants

Voor de allerkleinsten speelt het nog niet, maar al snel is het zover: bij uit eten gaan in een restaurant is er voor de kinderen het kindermenu. In negen van de tien gevallen bestaat het uit friet met kroket of knakworst, appelmoes en ijs toe. Dat hing Susan Aretz zo de keel uit dat ze een website maakte voor het betere kindermenu, www.smulpaapje.nl. Inmiddels staan er al meer dan 100 restaurants op waar je of interessanter eten voor je kind krijgt of van grotemenseneten kleine porties kunt bestellen.

 

Op 18 april 2024 start een nieuwe cursus culinair/wijnschrijven. Intensieve, persoonlijke begeleiding op je eigen niveau en helemaal op maat, gericht op jouw doelen. Of doe mee met de workshop Kookboek Maken op 7 april! Klik hier voor informatie.

 

 

23 reacties op “Maak van je kind een lekkerbek! Eetproblemen uit de weg

  1. Ik mis in dit stuk het één en ander. Ten eerste zijn er onderdelen niet juist. Wetenschappelijk onderzoek heeft laten zien dat groenten leren eten wel verbetert met zoet (vet werd niet aangetoond, maar ik denk dat sommige kinderen ook met 'hartig' te paaien zijn: spekjes door de groente). Ten tweede mis ik aandacht voor allergiën. Mijn eigen dochter lustte geen citrusfruit. Oma heeft haar met beloning mandarijntjes leren eten: onder het eczeem. Toen op 8-jarige leeftijd allegiën aangetoond konden worden: allergisch voor citrusfruit
    Ook wordt uitgegaan van normale kinderen. Maar er zijn kinderen met autistische trekken of ADHD die supergevoelig zijn voor gevoelsprikkels in de mond (klontjes en stukjes) en supergoed proeven (met name bitter). Die zijn daardoor hele lastige eters, maar op babyleeftijd is nog niet bekend dat ze die trekken hebben. De aanbeveling om baby's en peuters op van alles te laten sabbelen en alles te laten proeven is prima, maar niet voldoende. Ouders van lastige eters zouden professionele begeleiding moeten krijgen (bijvoorbeeld van een logopediste). De ervaring in onze familie met zeer lastige eters leert gelukkig, dat het op volwassen leeftijd vanzelf redelijke proporties aanneemt.

    1. Dit stuk is geschreven voor de Volkskrant; dan heb ik te maken met een maximale lengte. Nee, ik ben niet ingegaan op allergieën en intoleranties. Kindereten zit veel te gauw in de hoek van ellende en problemen. Het is maar een inleiding. Het boek van Kleintjes gaat wel degelijk op deze zaken in.
      ‘Groenten leren eten met zoet’? Dus jij bent voor de appelmoes? Doe me een lol. Hoe kom je daar weer vanaf?

      1. Ik denk dat het niet zo heel veel uit maakt. Elk kind reageert anders en de een is de ander niet. Toen mijn zusje klein was, ging er niks anders in dan Danoontje en aardappels met appelmoes. Daar is ze redelijk groot mee geworden en is superslank… helemaal niks mis met haar dus, ondanks alle zoetigheid en suikers. En nu lust ze bijna alles, dus ook daar kan je niet veel over zeggen. Misschien is ze een uitzondering, maar je kan niet zeggen dat het persee erg fout is om te doen.

        1. Vergat ik bijna te zeggen dat ik het stuk verder erg interessant vond en leuk om te lezen. Met een kleine van 10 maanden, heb ik toch een paar handige tips eruit verkregen! Dank u! 🙂

    2. Tuurlijk eten kinden makkelijker groente met zoet erbij. Maar je wilt toch niet belanden in commerciële kulproducten zoals die een paar jaar geleden op de markt kwamen: verse groente met zakjes zoete saus erbij voor kinderen!? Kinderen paaien met groente-met-zoet lijkt me fout.
      Wetenschappelijk bewezen dat kinderen vooral niet van groente cq bittere smaken houden omdat hun smaakpapillen dan nog optimaal werken. Dat wordt minder als je ouder wordt. Daarom lusten de meeste kinderen/jongeren in de puberteit ineens wel tuinbonen en speuitjes en hebben bejaarden vaak weinig smaak bij het eten. Je smaakpapillen gaan steeds minder goed hun werk doen…

    3. Wat je heel vaak ziet (ervaring) indien je kinderen zelf de mogelijkheid geeft zelf te kiezen hoeveel en wat ze eten dan weten ze vaak instinctief waar ze niet tegen kunnen en laten dat links liggen. Wel belangrijk alleen gezond voedsel aan te bieden. Mijn ervaring met veel baby's en kinderen dat het meestal wel vanzelf gaat, als je niet in de valkuil strijd stapt.

  2. Marijke, het lijkt me logisch dat Onno hier uitgaat van gezonde kinderen. Die zijn er het meest. Allergieën hoeven niet in de weg te staan van dingen leren proeven: juist met een dieet is het fijn als kinderen veel durven proeven en eten.

    Door meteen externe hulp te zoeken maak je het hele eten-punt juist nog heikeler, lijkt me.

  3. Mooi stuk, mooi breed van Onno. Er zijn niet alleen boeken uit de hoek van diëtisten voor kinderen. Voor funkoken met kinderen zijn er veel leuke kinderkookboeken, oa ook van Pierre Wind, het Kinderkookcafé, Angela Prins, Julius Jasper en nog veel meer.

    Marijke heeft wel een punt over het autisme. Bij hen speelt gevoeligheid voor prikkels in het algemeen een grote rol. Hebben kinderen met autisme eetproblemen, pak dat dan gespecialiseerd aan en vanuit deskundigheid over het autisme. Er zijn kinderen met autisme die letterlijk slechts enkele voedingsmiddelen eten en de rest weigeren. Op dit gebied is nog onvoldoende bekend. Recent verscheen "Autisme en eetproblemen'" van Tomas Fondelli (bij LANNOO) en mijn kookboek "Autisme & Koken. Stap voor stap koken met kinderen en jongeren". Dit laatste boek is een visueel kookboek met daarin zowel zoete gerechten als gerechten met groenten. Dit boek was kookboek v/h jaar in 2011 in de categorie beste initiatief.

    Samen koken is ook een goede manier voor kinderen om gemakkelijker te gaan proeven en eten.

  4. Mooi artikel, mooi breed. Gelukkig is er, vooral in boeken veel aandacht voor funcooking voor kinderen. Denk aan boeken van Pierre Wind, Angela Prins, het Kinderkookcafé, Julius Jasper, Loethe Olthuis.
    Marijke heeft wel een punt. Kinderen met autisme hebben in het algemeen moeite met het verwerken van prikkels. Zij reageren er ondergevoelig of overgevoelig op. Er zijn kinderen met autisme die slechts enkele voedingsmiddelen eten of alleen voedingsmidelen met een bepaalde kleur of textuur. Over de eetproblemen bij kinderen met autisme is nog weinig gepubliceerd. Wel zijn verschenen: Autisme en eetproblemen van Tomas Fondelli (LANNOO) en van ondergetekende: Autisme & Koken. Stap voor stap kookboek voor kinderen en jongeren. Een visueel kookboek dat in 2011 kookboek van het jaar was in de categorie Beste Initiatief.

    Samen koken is een erg goede manieren om kinderen gemakkelijker nieuwe smaken te leren proeven en eten.

  5. Leren eten gaat in het begin van je leven nog helemaal niet over binnenkrijgen van voedingsstoffen. Het zou één groot leuk expiriment moeten zijn voor baby's die een hele mooie wereld gaan ontdekken. Ontdekken van smaken gebeurt al in de baarmoeder en tijdens de borstvoeding. Ook dit eten is gericht op initiatief van de baby zelf waarbij hij heel goed leert om naar zijn honger- verzadigingsgevoel te luisteren. Voorkomen van obesitas heeft o.a. ook hier mee te maken. Het zit 'm dus niet alleen in het product moedermelk maar ook het proces borstvoeding wat het zo gezond maakt.
    Als na ongeveer 6 mnd dan de baby ander eten gaat ontdekken wat hij in zijn eigen tempo mag doen, blijft eten leuk, lekker en vooral een sociaal gebeuren. Daar heeft hij zijn hele leven profijt van.

  6. Mooi positief stuk. Pret met eten, prima! Veel leren proeven ook. Wijnvriend van me vertelden dat zij vroeger als jongetjes van de ouders al van alles mochten proeven. Dat was,leuk, lekker en spannend. Ik herinner me zij berhaal dat hij en zijn broer op 6 en 7-jarige leeftijd tijdens een vakantie in Frankrijk de vraag kregen: " willen jullie een ijsje of nog wat oesters…?" Antwoord: "oesters, pappa!"
    Tja, zo kan het ook! Laatmkinderen kennismaken met smaken. De wereld is er rijk aan…!

  7. Het leren eten en experimenteren met voedsel gaat in pieken en dalen. Zijn ze een tijd lang helemaal gek van andijvie, lusten ze het 3 maanden later niet meer. Mijn ervaring is als je de tijd neemt, altijd samen aan tafel eet en daar ook de dag doorneemt, eten -met vallen en opstaan uiteraard- leuk en gezellig kan zijn. Als er familie of vrienden komen eten proberen de kinderen tegenwoordig het menu te bepalen en ze helpen mee in de keuken. Dus ja, ze eten inmiddels alles met veel smaak. Maar dat is wel 12 jaar voedsel steeds opnieuw aanbieden, op een andere manier bereiden en telkens weer een feestje van de maaltijd maken. En als ze dan iets echt niet lusten er vooral geen probleem van maken.

  8. Interessant artikel. Sinds ik mijn 1,5 jaar oude zoontje niet meer push om te eten maar het gewoon aanbied en zelf het goede voorbeeld geef eet hij stukken beter mee. Ook fijn om te lezen dat ik me niet zo'n zorgen hoef te maken dat hij niet goed zou groeien als hij weinig groenten eet, want vlees vindt meneer veel lekkerder!

  9. Leuk artikel, blij mee, jammer dat mijn beroepsgroep niet zo leuk aan bod komt ( ik ben dietist) geloof me het kan anders, wat je zelf al aanhaalt met het boek van kleintjes ( ook een dietist namelijk! ) dus voor advies kun je gerust ook naar een dietist, of eigenlijk juist!! Waarbij we graag samenwerken met leuke boeken en natuurlijk met de logopedist waar nodig!

    1. Dank! Ik weet dat ik nogal uitpak, maar feit is dat diëtisten en vrolijk met eten bezig zijn niet vaak lekker samen gaan. Het probleem van het vak is dat je pas geconsulteerd wordt als er iets niet in orde is. Ware het dat alle jonge ouders snugger genoeg waren om het niet-opdringen-systeem uit zichzelf te hanteren! Maar ja, dan hadden de diëtisten misschien wat minder werk, op de langere duur.

  10. Goed geschreven stuk. Mijn twee dochtertjes zijn groot geworden op de rapley methode. Als je je daarin wat verdiept kan je het verantwoord doen en het is heel leuk. Ik heb nooit potjes-eten, koeken, puree gekocht of gemaakt. De oudste van 2 en een half eet alles als ze zin heeft, maar eet soms weinig. Helemaal niets mis mee. Jammer genoeg leven we nu eenmaal in een consumptie-maatschappij die ons zegt wat we allemaal zogezegd nodig hebben. En niemand meer zelf tijd neemt om te koken of samen te eten.

  11. Wat moet ik doen? Mijn zoontje is 4 jaar en het enige wat ik erin krijg zijn potjes babyvoeding. Bij al het "gewone" avondeten gaat hij kokhalzen en weigert hij te eten. Hij is dus nu 4 jaar en ik wil zo graag dat hij met ons mee eet. Mijn man wordt altijd boos op hem als ons zoontje zich zo gedraagt tijdens het eten dus elke avond is de sfeer verpest. Ik laat mijn zoontje wel meehelpen eten koken wat hij leuk vindt. Hij eet alles ook heel langzaam niet dat het erg is maar ook een koekje bijvoorbeeld zijn het muizenhapjes die hij eraf knabbelt. Is er iemand die ons kan helpen? Dank je wel.

    1. Ik heb dat nu met mijn zoontje van bijna 2. At super goed (als het maar geprakt/gepureerd was) nu elke keer na 3 happen alles met zijn tong naar buiten duwen.
      Zelf eten wil hij niet (wel zn yoghurt als toetje) dus bied ik het aan.
      Elke warme maaltijd is nu verpest…..

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.